In onze steeds sneller en individualistischer wordende wereld wordt onze communicatie steeds korter en minder persoonlijk. Veel communicatie kan tegenwoordig immers met de smartphone. Het is belangrijk voor de moderne mens om echt contact met elkaar te maken, een verbinding te creëren. Hiervoor bestaat er al eeuwenlang etiquette, het zijn de regels van het sociale verkeer. Met een goede toepassing van deze regels begrijpen mensen elkaar goed, ergeren zij zich minder aan iemands gedrag en hoeven zij niet onzeker te zijn over de mening van een ander. Samen met Jan Jaap van Weering, expert in hedendaagse etiquette en omgangsvormen, ben ik op zoek gegaan naar de belangrijkste vergeten etiquette en omgangsvormen en schrijf ik waarom het noodzakelijk is dat we deze goed leren beheersen.
De noodzaak van fatsoen
“Een belangrijke factor in het leven is wat mensen je gunnen”, dat is waar Van Weering mee begint wanneer ik vraag waarom etiquetteregels nog altijd relevant zijn. Hij vervolgt: ‘als je fatsoenlijk, authentiek en oprecht overkomt, is de kans veel groter dat iemand je eens iets gunt. Etiquette kunnen hierbij een goede houvast zijn. Als je ze goed beheerst, hoef je je geen zorgen te maken over hoe je op iemand overkomt.’ De welbekende etiquetteboeken van Amy Groskamp-ten Have en Agnies Pauw-van Wieldrecht zijn echter nogal verouderd en aan vervanging toe. Het is tegenwoordig niet meer zo dat een vrouw zich anders voorstelt dan een man en de aanhef ‘Mijne heren’ , ooit gebruikelijk bij het versturen van een brief aan een bedrijf, is ook niet meer van deze tijd.
Een formele begroeting
Iemand formeel kunnen begroeten en kennismaken is dus van groot belang, maar hoe gaat dat in zijn werk? Van Weering stelt dat je bij een begroeting in de zakelijke setting niet tutoyeert, dat je de ander dus niet met ‘je’ of ‘jij’ aanspreekt. Wanneer je op iemand afstapt om kennis te maken begin je met “Goedemiddag meneer/mevrouw, graag maak ik kennis met u.” Daarna volgt je naam en zegt de persoon met wie je kennismaakt ook zijn of haar naam. Let erop dat je deze persoon met zijn achternaam aanspreekt tot hij of zij zegt dat je mag tutoyeren of de voornaam mag gebruiken.
De herkomst van de etiquette
Wat zijn etiquette en omgangsvormen eigenlijk? Om met het laatste te beginnen: omgangsvormen zijn regels met betrekking tot de omgang met elkaar. Ze leren je hoe je iemand aanspreekt, wanneer je de deur voor iemand openhoudt en wanneer je opstaat voor een ander in de trein. Etiquetteregels daarentegen hebben betrekking op meer dan alleen omgang. Zo zijn er etiquetteregels die voorschrijven hoe de eettafel gedekt kan worden en wanneer er witte of juist rode wijn gedronken wordt. Het woord etiquette stamt uit vroegere tijden, namelijk uit de 17de eeuw. Koning Lodewijk XIV de Bourbon van Frankrijk liet bordjes plaatsen, de zogenaamde etiquette. Deze ‘etiquettes’ werden geplaatst langs de gezonnen in de tuinen van het paleis Versailles. Op deze etiquette was te lezen dat het verboden was op de gazons te lopen en dat het de bedoeling was dat je op de paden bleef. Bij deze bordjes ligt de oorsprong van het woord etiquette.
Vin-je dat we een hoed op moeten?
Tot in de jaren ‘50 ging een man niet met ontbloot hoofd de straat op. Hiermee wordt bedoeld: zonder hoed. Deze traditie is voorbij gegaan, je ziet echter steeds vaker weer mensen met een hoed op straat. Ik vraag aan Van Weering wat de richtlijnen zijn als het gaat om het dragen van een hoed. Hij zegt dat het dragen van een hoed tegenwoordig optioneel is, al mag het natuurlijk wel. Alleen bij het kledingvoorschrift ‘morning coat’ wordt van je verwacht dat je aankomt in jaquette met zwarte hoge cilinder hoed en wanneer je naar de paardenraces gaat, word je in grijs vest met grijze hoed verwacht. In Nederland komt dergelijke dracht nagenoeg niet meer voor, maar de Engelsen zijn er nog streng op. Ook het model doet er in Nederland minder toe, alle soorten hoeden kunnen tegenwoordig gedragen worden als je naar buiten gaat. Deze kan je als begroeting afnemen.
Etiquette zijn voor iedereen
Ik vroeg aan Van Weering of hij denkt dat kinderen tegenwoordig met minder manieren worden opgevoed. Hij zegt dat er gezinnen zijn waar het normaal is om niet gezamenlijk te eten, of waar het normaal is om al etende televisie te kijken, of te eten met de telefoon in de hand. ‘Deze kinderen worden inderdaad opgevoed met minder etiquette, hetgeen op zich niet erg is. Fatsoen zit immers in de mensen en daarbij: iedereen kan het altijd leren. Het is een eigen keuze om etiquetteregels toe te passen. Mensen die de nette omgangsvormen en etiquette kennen, hebben daar overigens wel veel profijt van. Zij maken een veel betere indruk op anderen en zij hoeven zich dus geen zorgen te maken over de vraag hoe zij op een ander overkomen. Voor de opvoeder nog dit: wijs een kind alleen op goede manieren wanneer je thuis bent. Wanneer je je buiten de deur onder andere mensen begeeft, is het niet fijn om je kind nog te corrigeren. Dit wekt onnodige irritatie op, aldus Van Weering.